Türkiye sahip olduğu kaliteli eğitim alt yapısı, nitelikli yükseköğretim olanakları ve alanında uzman eğitim kadroları sayesinde üniversiteler düzeyinde dünyada önemli konumda yer almaktadır. Her geçen yıl artan üniversite eğitimi alan öğrenci sayısı ve geniş coğrafyaya yayılan üniversiteler, Türkiye’de yükseköğretim sisteminin gün geçtikçe güçlenmesine ve dünya üniversiteleri ile yarışabilmesine imkân sağlamıştır. Yazımızın devamında Türkiye’deki yükseköğretim sisteminin genel durumu ve üniversitelerin dünya üzerindeki sıralamadaki yeri hakkında detaylı bilgileri bulabilirsiniz.
Türkiye’deki Üniversitelerin Mevcut Görünümü
2020 yılı başlangıcı itibariyle Türkiye’de 129’u devlet üniversiteleri ve 73’ü ise vakıf üniversiteleri olmak üzere toplam 207 üniversite eğitim ve öğretim faaliyetlerine devam etmektedir. Üniversitelerde eğitim gören öğrenci sayısı ise açık öğretim fakültesi dâhil 8 milyon rakamını geçmiştir. Bu sayı ile Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında yükseköğretim alanında ilk sırayı elde etmiştir. Devlet üniversitelerindeki öğrencilerin 4 milyonu lisans, yaklaşık 3 milyonu ön lisans, 245 bini yüksek lisans ve 90 bini doktora öğrencisi olarak eğitim görmektedir.
Gerçekleştirdikleri akademik çalışmalar ve sundukları yayınlar ile üniversitelerinin dünya sıralamasında yer aldığı konumda büyük pay sahibi olan öğretim elemanlarının sayısı ise 170 bine yükselirken, öğretim elemanlarının yaklaşık 145 bini devlet üniversitelerinde, yaklaşık 26 bini ise vakıf üniversitelerinde akademik kariyerlerine devam etmektedir. Öğretim elemanları içinden yaklaşık 28 bini profesör, 16 bini doçent ve 40 bini ise doktoralı öğretim üyelerinden oluşmaktadır. Bunun yanı sıra Türkiye’deki üniversitelerin geleceğinde etkin rol oynayacak olan araştırma görevlisi sayısının ise yaklaşık 50 bin rakamına ulaştığı görülmektedir.
Üniversitelerin Dünya Sıralamasındaki Yerinin Belirlenmesi
2009 yılında ODTÜ Enformatik Enstitüsü bünyesinde kurulan URAP (University Ranking by Academic Performance) Araştırma Laboratuvarı Türk ve dünya üniversitelerini akademik performanslarına göre sıralama görevini üstlenmiştir. URAP faaliyetlerini Türk üniversitelerinin kendilerini dünyanın önde gelen üniversiteleri ile objektif bir biçimde kıyaslayabilmelerine olanak tanıma amacıyla yürütmektedir. Dünyada URAP benzeri faaliyetleri yürüten ve dünya üzerindeki üniversitelerin sıralamalarını belirli periyotlarla açıklayan World University Rankings, QS World University Rankings ve Best Global Universities Rankings gibi farklı derecelendirme kuruluşları da bulunmaktadır.
Üniversitelerin sıralamasının temelini bilimsel üretkenlik ve akademik ürünlerin kalitesi belirlemektedir. 2020 yılı için üniversitelerin dünya sıralamasındaki yerleri belirlenirken, dünyadaki üniversiteler arasında en fazla bilimsel makale yayımlamış olan 3000 üniversite tespit edilmiş ve aşağıdaki göstergelere göre puanlanarak en yüksek puanı alan 2500 üniversite sıralanmıştır.
Dünya Sıralamasında Kullanılan Göstergeler
URAP tarafından yürütülen çalışmada, dünyanın ilk 2500 üniversitesini sıralamak için 6 adet akademik üretkenlik göstergesi kullanılmıştır. Dünya sıralaması, Clarivate Analytics ve InCites ileWeb of Science, Scopus ve Google Akademik gibi yaygın olarak bilinen ve güvenilir bilgi kaynaklarından elde edilen bibliyometrik verilerin kullanılması ile tamamen açık ve güvenilir bilgi kaynaklarından toplanan objektif verilere dayanılarak oluşturulmuştur. Kullanılan göstergeler ve derecelendirmede etkili olan oranları ise aşağıda sıralanmıştır:
- Makale sayısı, %21
- Atıf Sayısı, %21
- Toplam Bilimsel Doküman Sayısı, %10
- Toplam Yayın Etkisi, %18
- Toplam Atıf Etkisi, %15
- Uluslararası İşbirliği, %15
Türkiye’deki Üniversitelerin Dünya Sıralamasındaki Yeri
Türkiye’de üniversite eğitimine aileler ve devlet tarafından verilen önemin dünyanın birçok ülkesinden daha fazla olduğu bilinmektedir. Bu durumun neticesinde her geçen gün üniversite ve öğrenci sayıları artarken, öğretim üyelerinin ve yayımladıkları bilimsel çalışmaların sayılarının arttığı görülmektedir. Son yıllarda Türkiye’de yılda yayımlanan makale sayısı 30 bin civarına ulaşmıştır. Ancak, bu sayıya paralel olarak Türkiye kaynaklı akademik makaleler etki değeri en yüksek dergilerde yeteri kadar yayımlanmamıştır. Bu nedenle, Türkiye kaynaklı makalelerin bilime katkısının dünya ortalamasının altında kaldığı görülmüştür. Bu durum Türkiye’deki üniversitelerin dünya sıralamasında elde ettikleri konumlarını büyük ölçüde etkilemektedir.
2020 yılı için yapılan URAP dünya sıralamasında, dünyanın ilk 2500 üniversitesi arasına 82 Türk üniversitesi girmiş bulunmaktadır. Türkiye ilk 2500 arasında en fazla üniversitesi olan 6. ülke olmuştur. Ayrıca, 9 üniversitesi ile ilk 1000 arasına girmeyi de başarmıştır. Sıralamada Hacettepe Üniversitesi 534., İstanbul Üniversitesi 582., İstanbul Teknik Üniversitesi 698., Orta Doğu Teknik Üniversitesi 706., Ankara Üniversitesi 787., Ege Üniversitesi 842., Gazi Üniversitesi 884. ve Bilkent Üniversitesi 894. sırada kendine yer bulmuştur.
