Türkiye zengin yer altı kaynaklarına sahip bir ülke olarak dünyada önemli madenlerin rezervlerini bulundurmaktadır. Türkiye’nin en önemli yer altı kaynakları olarak altın, doğal taşlar, bor, trona, uranyum ve toryum sıralanmaktadır. Bu yer altı kaynakları hakkında daha detaylı bilgileri yazının devamında bulabilirsiniz.
Altın
Altın, antik dönemlerden beri sahip olduğu değeri ile en çok aranan madenlerden biri olmuştur. Türkiye’deki arama çalışmaları yapılmış ve devam eden altın yatakları çoğunlukla Ege, Batı Anadolu, Doğu Karadeniz ve Doğu Anadolu bölgelerinde bulunmaktadır. Dünyadaki jeolojik yapı ve altın oluşum modellerine dayanarak, Türkiye’deki altın potansiyelinin yaklaşık 6.000-7.000 ton olduğu tahmin edilmektedir.
Türkiye’de altın İzmir’de Bergama ve Ovacık, Balıkesir’de Havran, Gümüşhane’de Mastra, Manisa’da Salihli ve Sart, Erzincan’da İliç, Eskişehir’de Sivrihisar, Kayseri’de Kocasinan ve Uşak’ta Eşme ve Kışladağ’daki tesislerinde işlenmektedir.Türkiye altın talebinde ise dünyada beşinci sırada yer almaktadır.
Doğal Taşlar
Jeolojik yapısı nedeniyle Türkiye doğal taşlar açısından zengin bir potansiyele sahiptir. Mevcut verilere göre 4 milyar m3 mermer, 2.8 milyar m3 traverten ve 1 milyar m3 granit rezervi bulunmaktadır. Bu rakamlara göre, Türkiye dünyadaki toplam doğal taş rezervlerinin yaklaşık% 40’ına sahiptir.
Türkiye’deki araştırmalar, ülkede yaklaşık 650 farklı renk ve dokuya sahip mermerin bulunduğunu göstermektedir. Birincil doğal taş ürünleri kristal kireçtaşı (mermer), kireçtaşı, oniks, konglomera, breş ve magmatik kökenli kayalardır (granit, siyenit, diyabaz, diorit, antigorit, vb.). Türkiye’de üretilen ve uluslararası pazarda en çok bilinen mermer türleri ise Süpren, Elazığ Kiraz, Akşehir Siyahı, Manyas Beyazı, Bilecik Bej, Kaplan Derisi, Denizli Traverten, Ege Bordo, Milas Leylak, Gemlik Diyabaz ve Afyon Şekeri olarak sıralanmaktadır.
Bor
Bor mineralleri yapılarında farklı miktarlarda borik oksit (B2O3) içeren doğal bileşiklerdir. Türkiye’de yaygın olarak bulunan bor mineralleri tinkal, kolemanit ve üleksittir. Bu mineraller öncelikle konsantre bor ürünleri elde etmek için fiziksel işlemlere tabi tutularak zenginleştirilir ve daha sonra kimyasal işlemlerle çeşitli rafine bor ürünlerine dönüştürülür.
Bor bileşikleri cam endüstrisi, tarım, kimya, yakıt ve deterjan sektörü, seramik ve polimerik malzemeler, metalurji, nano-teknolojiler, otomotiv ve enerji sektörleri, elektronik ve iletişim sektörleri, uzay ve uçak araçları, nükleer uygulamalar, askeri araçlar gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Türkiye, dünyadaki en yüksek rafine bor ürünlerini üretmektedir.
Dünyadaki en önemli bor rezervleri Türkiye, ABD, Rusya ve Güney Amerika’da bulunmaktadır. Türkiye’nin bilinen tüm bor yatakları Batı Anadolu’da özellikle; Eskişehir-Kırka, Kütahya-Emet, Bursa-Kestelek ve Balıkesir-Bigadiç bölgelerinde yer almaktadır. Türkiye, toplam 3,3 milyar ton bor rezervine sahiptir. Bu da toplam dünya rezervlerinin% 73’üne eşittir ve bu konuda ilk sırada yer almaktadır. 2019 yılında dünya bor talebinin yaklaşık% 60’ı Türkiye tarafından karşılanmıştır.
Uranyum ve Toryum
Bugün için uranyum ve yakın gelecekte ise toryum nükleer enerjinin ham maddeleri kapsamındadır. Türkiye’de uranyum arayışı 1990 yılı sonuna kadar devam etmiş ve beş farklı alanda toplam 9.129 ton kanıtlanmış uranyum rezervi bulunmuştur. Bunların ortalama derecesi ve rezervleri, keşfedildikleri yıllarda kabul edilen ekonomik sınırlar içindedir. Ancak bugün, bu değerler bu sınırlardan oldukça düşüktür. Bunun nedeni, son yıllarda nükleer santral planlamasındaki önemli değişiklikler ve özellikle çok düşük üretim maliyetleri olan yüksek dereceli uranyum alanlarının Kanada ve Avustralya’da bulunmasıdır.
Türkiye’de, önceki yıllarda Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü’nün yürüttüğü çalışmalar sonucunda nadir toprak elementleri ve toryum içeren kompleks cevher Eskişehir – Sivrihisar – Kızılcaören sahasında ortalama% 0.2 ThO2 derecesinde 380.000 ton görünür rezerv tespit edilmiştir. Bununla birlikte, söz konusu alanda toryumun zenginleştirilmesine ilişkin teknolojik sorunlar henüz tam olarak çözülememiştir.
Trona
Trona cevheri, doğada bulunan soda minerallerinin en yaygın olanıdır. Soda külü üretiminde kullanılan temel hammaddedir. “Sodyum karbonat” veya “doğal soda” olarak da bilinmektedir. Ankara yakınlarındaki Beypazarı ilçesinde bulunan yaklaşık 250 milyon ton rezerve ek olarak, 2007 yılında Ankara’nın Kazan ve Sincan ilçelerinde yaklaşık 650 milyon ton rezerv tespit edilmiştir. Türkiye toplamda 873 milyon tontrona rezervi ile bu konuda dünyada ikinci sırada yer almaktadır.
